Uit archiefmateriaal blijkt dat er reeds vanaf 1352 wevers actief waren te Nieuwkerke. Toen reeds rezen er voortdurend twisten op tussen de stedelijke lakenindustrie (Ieper) en de talrijke lakenwevers op het platteland. Een Ieperse strafexpeditie werd naar Nieuwkerke gestuurd om er de weefgetouwen en volderstronken te vernielen en de lakens aan te slaan (zie Doc.1).

In de daaropvolgende jaren ondernam de Ieperse magistraat, hierin vooral gerugsteund door de stad Gent, nog verscheidene pogingen om de Nieuwkerkse lakennijverheid de genadeslag toe te brengen. Tevergeefs echter, niets leek de opgang van de Nieuwkerkse plattelandsindustrie te kunnen stuiten. De rivaliteit tussen stad en platteland duurde tot er een nieuwe bedreiging voor de industrie van over het Kanaal kwam opzetten. De Engelsen, de belangrijkste wolleveranciers voor Vlaanderen, begonnen hoe langer hoe meer hun wol zelf te verwerken.

De stedelijke lakennijverheid, verstard in een strakke reglementering, kon niet inspelen op de nieuwe uitvindingen, de nieuwe markten, en het zwaartepunt van de Vlaamse textielproductie kwam op enkele grotere plattelandskernen te liggen. We noteren vooral Hondschoote, Armentières en … Nieuwkerke.

Rond 1550 werd er op de Nieuwkerkse weefgetouwen méér laken geproduceerd dan in Gent, Brugge of Ieper. Het succes van de plattelandsindustrie deed de steden leeglopen. Hondschoote en Nieuwkerke trokken heel wat vreemde arbeidskrachten aan. Iedere stap in het productieproces vereiste gespecialiseerde ambachtslui zoals: scheerders, spinners, wevers, volders, ververs (zie Doc.II & III) dit alles onder de leiding van de kapitaalkrachtige koopman-drapeniers…

Het Nieuwkerkse centrum barstte weldra uit zijn voegen en verloor gedeeltelijk zijn plattelandskarakter. De drapeniers, een nieuwe klasse van lakenfabrikanten en/of handelaars, controleerden het volledige productieproces. Zij kochten de nodige grondstoffen, betaalden de arbeiders en verkochten het gekeurde eindproduct.

De verkoop gebeurde in de grote jaarbeurssteden (Brugge, Torhout, Ieper, Mesen, Rijsel), voor een deel in de Nieuwkerkse hallen, en vanaf 1516 in de gehuurde verkoopshallen te Antwerpen en Bergen-op-Zoom.

Diezelfde machtige drapeniers-families, zoals de families Baelde, de Hane, Ente, Leupe, Hacke, de Brune, de Meyere, Hessels en Tayspil leverden terzelfdertijd ook de schepenen en ambtenaren die het dorp bestuurden. Ze waren ook grondbezitters en heel vaak leenman met lenen en kleinere heerlijkheden in de naburige dorpen.

Het spreekt vanzelf dat ook de streek rond Nieuwkerke mee profiteerde van de algemene hoogconjunctuur. Aan Vlaamse zijde waren vooral Dranouter, Wulvergem, Kemmel (zie Doc. IV) en Mesen actief in de lakennijverheid, terwijl de Franse dorpen Nipkercke (Nieppe), Steenwerck, Eecke, Merris en Meteren zeker niet onderlagen in hun productie-ijver.

Over de Leie en de Schelde werden de lakens van het Westkwartier naar Antwerpen verscheept en van daar vonden ze hun weg naar alle uithoeken van Europa.

Korte tijd na 1550 treedt er echter een ommekeer op in de textielproduktie. Nieuwkerke schakelt over van zware lakens op lichtere, dus minderwaardige stoffen zoals saaien en baaien. De productie daalt en mede door de toenemende godsdienst- onlusten wijken heel wat drapeniers en wevers uit naar minder woelige streken. (zie verder: Emigratie) Vooral Leiden, waar de textielnijverheid op een dieptepunt was gekomen, profiteert van de immigratie van Nieuwkerkse textielproducenten, maar ook in Engeland vonden vele Nieuwkerkse vluchtelingen een goed onderkomen.

Het Engelse kustplaatsje Sandwich werd als het ware omgetoverd tot een typisch Vlaams havenstadje. Ook Norwich en Colchester telden heel wat vluchtelingen uit het Westkwartier.

Sinds de achteruitgang van de lakenindustrie in Ieper ondernam deze stad tal van pogingen om via allerlei privileges het monopolie van deze nijverheid te verwerven. Met deze privileges, die door de graaf werden uitgevaardigd, probeerde de stad de lakennijverheid in de omliggende dorpen onmogelijk te maken.

Op 26 april 1483 begeeft officier Bauduin du Pré, sergeant van de koning, zich naar Nieuwkerke, vergezeld van een aantal imponerende getuigen, om er de publicatie en de uitvoering van één van deze Ieperse privileges te verordenen.

H.E.DE SAGHER. Recueil de documents relatifs á l’histoire de l’industrie drapière en Flandre. DI. II (1951).

De Nieuwkerkenaars worden eerst in het Frans toegesproken door Bauduin du Pré zelf, en daarna in het Vlaams door onder meer Jehan Le Leu. De privilege-brieven worden voorgelezen en er wordt op aangedrongen dat ze ook uitgevoerd worden. Dat valt bij de wevers, onder wie Jehan Hoble en Jehan van der Donc, niet in goede aarde. Samen met een aantal anderen vallen ze de officier gewapenderhand aan en omsingelen hem. Na een heftige woordenwisseling ziet de officier noodgedwongen af van zijn taak.