De 16de eeuw : het decor met de hoofdrolspelers


De Habsburgers en hun wereldrijk

De heersers over onze contreien noemen zich de Habsburgers. Ze hebben een enorm wereldrijk uitgebouwd. Door politieke en dynastieke ontwikkelingen krijgen ze een rijk in handen waarin de zon nooit ondergaat.

Een van de belangrijkste Habsburgers is Keizer Karel V. Op deze prent ontvangt hij vanuit de hemel het zwaard om tegen de vijanden van God op te treden. Keizer Karel wordt geboren in Gent op 24 februari 1500 als zoon Filips de Schone en Johanna van Aragon, beter bekend als Johanna de Waanzinnige.

Hij doet in 1555 troonsafstand ten voordele van zijn zoon Filips II en wil als katholiek gelovige de laatste jaren van zijn leven aan God wijden. Hij trekt zich terug in het klooster San Yuste te Extremadura in Spanje. Daar overlijdt Karel V op 21 september 1558.

De Reformatie : enkele hoofdrolspelers

Filips II, de zoon van Karel V, regeert van 1556 tot 1598. Hij verblijft hoofdzakelijk in Spanje en heeft een slechte relatie met de Nederlanden. Met harde hand probeert hij de “nieuwe godsdiensten” uit te roeien.

Willem van Oranje is op 25 april 1533 geboren te Dillenburg. In het Westkwartier is Willem de Zwijger, Prins van Oranje, feodaal heer van Waasten, Kemmel en Wulvergem. Meer als staatsman dan als gelovige kiest hij de zijde van de Reformatie. Op 10 juli 1584 wordt hij te Delft vermoord door Balthasar Gerard.

Een andere belangrijke hoofdrolspeler is Kardinaal de Granvelle, geboren in 1517 en gestorven in 1586. Hij verschijnt naast de landvoogdes Margareta van Parma als politieke leider en als vertegenwoordiger van Filips II.

Net zoals Keizer Karel het zwaard ontving uit de hemel, ontvangt Filips II de tekenen van de macht uit handen van Jezus Christus. Paus Gregorius XIII knielt naast de vorst.

De humanist Erasmus schrijft de “Lof der Zotheid”. Het humanisme wil vooral de individuele vrijheid en waardigheid als de hoogste menselijke waarden herstellen. Het bijbels humanisme houdt zich sterk bezig met de vraagstukken rond “kerk en godsdienst”.

Filips II wordt hier afgebeeld als “deurwachter” voor de Roomse Kerk. Hij beschermt de kerk tegen dieven zoals Luther, Calvijn en Hendrik VIII van Engeland.

Desiderius Erasmus wordt in 1469 geboren te Rotterdam In 1493 verlaat hij het Augustijnenklooster van Stein in Gouda. Als “prins der humanisten” doet hij felle aanvallen tegen de heersende misbruiken in de Roomse kerk. Hij overlijdt in 1536 te Bazel.

Calvijn wordt in 1509 te Noyon geboren als Jean Cauvin. In 1528 voltooit hij zijn theologische studies aan de universiteit van Parijs. Hij verblijft bijna 30 jaar te Geneve als voorganger van de hervormde gemeente. Hij is een harde, strenge en sombere hervormer. Hij overlijdt in 1564.

De grondslag van het calvinisme staat genoteerd in “Christianae Religionis Institutio”, uitgegeven in 1536. Calvijn houdt zijn volgelingen voor dat tot twintig procent van de mensen voorbestemt tot opname in de hemel terwijl de rest wordt verdoemd.

Maarten Luther wordt op 10 november 1483 te Eisleben geboren. Hij treedt in het Augustijnenklooster en wordt er later priester gewijd. Op 31 oktober 1517 spijkert Luther zijn 95 stellingen aan de deuren van de slotkapel te Wittenberg. Hij gaat in de aanval tegen de “aflatenhandel” en de paus van Rome. Luther houdt vast aan de wezenlijke aanwezigheid van Christus op het ogenblik van de communie. Hij overlijdt in 1546 in zijn geboorteplaats Eisleben.